Χοληστερόλη: Ο μύθος για χοληστερίνη και οι ανατροπές που φέρνει η σύγχρονη γνώση

Χοληστερόλη: Ο μύθος για χοληστερίνη και οι ανατροπές που φέρνει η σύγχρονη γνώση

Για δεκαετίες, η ιατρική κοινότητα αντιμετώπιζε τη χοληστερόλη με έναν σχετικά απλοϊκό τρόπο: υψηλή χοληστερόλη ίσον υψηλός καρδιαγγειακός κίνδυνος – τόσο απλά. Είναι έτσι τα πράγματα, όμως;

Σήμερα, η επιστήμη αποκαλύπτει μια πολύ πιο σύνθετη εικόνα που αλλάζει ριζικά την προσέγγισή μας στη διαχείριση της χοληστερόλης και της καρδιαγγειακής υγείας.

Οι πρόσφατες έρευνες φέρνουν στο φως ανακαλύψεις που αμφισβητούν παλιές πεποιθήσεις και ανοίγουν νέους δρόμους για την πρόληψη και θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Την ίδια στιγμή, πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για τις προοπτικές της υγείας τους, αφού τα αποδεκτά όρια της φυσιολογικής χοληστερόλης έχουν μειωθεί από τα 200 mg/dL στα 170 mg/dL. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που αρκετοί άνθρωποι βλέπουν πια τις εξετάσεις τους να “κοκκινίζουν”, διερωτώμενοι αν πρέπει να μπουν σε φαρμακευτική αγωγή γιατί θεωρείται πλέον ότι έχουν “χοληστερίνη”.

Να σημειώσουμε εδώ ότι τόσο η χοληστερόλη όσο και η χοληστερίνη στην ελληνική ιατρική ορολογία, αναφέρονται στην ίδια ουσία – το cholesterol στα αγγλικά. Η “χοληστερόλη” είναι ο επικρατέστερος όρος στην επιστημονική κοινότητα, ενώ η “χοληστερίνη” χρησιμοποιείται συχνά στην καθομιλουμένη.

Ο ζωτικός ρόλος της χοληστερόλης στον οργανισμό

Η χοληστερόλη δεν είναι το “κακό” που όλοι ξορκίζουμε στα γιορτινά τραπέζια. Πρόκειται για μια στερόλη που αποτελείται από 27 άτομα άνθρακα, 46 άτομα υδρογόνου και 1 άτομο οξυγόνου, και είναι απαραίτητο συστατικό όλων των κυτταρικών μεμβρανών, δίνοντάς τους την απαραίτητη ελαστικότητα. Είναι απαραίτητη για τη ζωή και συμμετέχει σε κρίσιμες λειτουργίες:

• Κυτταρικές μεμβράνες: Προσφέρει στις κυτταρικές μεμβράνες ελαστικότητα και σωστή λειτουργία 

• Παραγωγή ορμονών: Από τη χοληστερόλη συντίθενται οι στεροειδείς ορμόνες (τεστοστερόνη, οιστρογόνα, κορτιζόλη) 

• Σύνθεση βιταμίνης D: Απαραίτητη για την παραγωγή βιταμίνης D, που ρυθμίζει την απορρόφηση ασβεστίου 

• Παραγωγή χολικών οξέων: Βοηθούν στην πέψη και απορρόφηση των λιπών.

Το σώμα μας παράγει το 80% της χοληστερόλης που χρειαζόμαστε, κυρίως στο ήπαρ, ενώ μόλις το 20% προέρχεται από τη διατροφή. Αυτό εξηγεί γιατί η διατροφική παρέμβαση από μόνη της δεν είναι πάντα αρκετή για τη ρύθμιση των επιπέδων χοληστερόλης.

Πώς δημιουργείται πραγματικά η αθηρωματική πλάκα

Η αθηροσκλήρωση δεν είναι απλά η επικάθιση χοληστερόλης στα αγγεία. Προκειμένου οι αρτηρίες να χάσουν την ελαστικότητά τους και να υπάρχει κίνδυνος να φράξουν κάποια αγγεία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα εμφράγματος ή εγκεφαλικού, θα πρέπει να συντρέχουν διάφοροι παράγοντες:

1. Φλεγμονή στα αγγεία: Δημιουργούνται μικροραγάδες στο εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών
2. Οξείδωση της LDL: Η LDL χοληστερόλη οξειδώνεται από τις ελεύθερες ρίζες
3. Φλεγμονώδης αντίδραση: Το σώμα προσπαθεί να “επισκευάσει” τη βλάβη χρησιμοποιώντας μαζί με τη χοληστερόλη κι άλλες πυκνές ουσίες (κολλαγόνο, φλεγμονώδη κύτταρα, ινώδη κύτταρα και μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρο, ψευδάργυρο)
4. Σκλήρυνση πλάκας: Σταδιακά η πλάκα σκληραίνει και στενεύει το αγγείο

Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι τα τριγλυκερίδια είναι πιο επιρρεπή στο οξειδωτικό στρες από την απλή χοληστερόλη και συμβάλλουν περισσότερο στην αθηρωμάτωση. Αυτός είναι ο λόγος που η σύγχρονη ιατρική εστιάζει όλο και περισσότερο στη μείωση των τριγλυκεριδίων. Τα τριγλυκερίδια θέλουμε να παραμένουν σε τιμες <150mg/dL αίματος,ενώ φυσιολογικές θεωρούνται οι τιμές 90-110mg/dl, ενδιάμεσες 150-200mg/dL, υψηλές 250-500mg/dL και πολύ υψηλές τιμές >500mg/dL.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα “φώτα” της αναζήτησης του πραγματικού υπαίτιου για την αθήρωση στρέφονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες τροφών με κορεσμένα λίπη πέραν των ζωικών τροφών (κρέας, γαλακτοκομικά κ.λπ.). Τέτοιες κατηγορίες είναι τροφές με υψηλούς υδατάνθρακες, αλκοόλ, ζάχαρη, αρτοσκευάσματα, αρτοποιήματα, γλυκίσματα, επεξεργασμένα προϊόντα με φυτικά λάδια (φοινικέλαιο, σογιέλαιο κλπ.), πυκνωτικές ουσίες και άλλα συντηρητικά. Πολύ συχνά η κατανάλωση αυτών των προϊόντων ξεπερνά τις ποσότητες κατανάλωσης κρέατος, αυγών και γαλακτοκομικών.

Η “καλή” χοληστερόλη και η “κακή” χοληστερόλη

Ποιος δεν γνωρίζει ή δεν έχει ακούσει την λεγόμενη “καλή” χοληστερόλη. Πρόκειται για  υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη, HDL, η οποία είναι εκείνη που μεταφέρει την χοληστερόλη από τα αγγεία στο συκώτι. Εκεί είτε θα επαναχρησιμοποιηθεί για τη σύνθεση ορμονών, χολικών οξέων και άλλων χρήσιμων στοιχείων, είτε θα αποθηκευτεί για επαναχρησιμοποίηση είτε θα αποβληθεί. Από την άλλη έχουμε τη λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας LDL, η οποία μεταφέροντας τη χοληστερόλη στα αγγεία, “κουβαλά” και τριγλυκερίδια. Η χοληστερόλη δεν μπορεί να κυκλοφορήσει μόνη της στο αίμα αλλά μόνο συνδεδεμένη με κάποια λιποπρωτεΐνη.

Η HDL συνήθως πρέπει να είναι πάνω από 60mg/dL (πάνω από 50 στις γυναίκες και πάνω από 40 στους άνδρες). Η τιμή των 60mg/dL εξασφαλίζει ότι η χοληστερόλη θα επιστρέφει στο συκώτι με πολύ αποτελεσματικό τρόπο και δεν θα παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος με κίνδυνο να οξειδωθεί. Αντίστοιχα, η LDL έχει μια επιθυμητή τιμή έως 90-100 mg/dL ως μέγιστο όριο για άτομα χαμηλού κινδύνου. Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι η ισορροπία του συστήματος μεταφοράς της χοληστερόλης από το αίμα στο συκώτι και το ανάποδο. Για αυτό τα τελευταία χρόνια εστιάζουμε περισσότερο σε κάποιους δείκτες πιο εξειδικευμένους, όπως:

• η αναλογία της ολικής χοληστερόλης σε σχέση με την HDL, κι αυτό το δείχνει ο αθηρωματικός δείκτης, με όριο 5 (παλαιότερα 3,5). (TOTAL CHOL/HDL)
• ο λόγος της απολιποπρωτεΐνης Β (ApoΒ), που είναι το κύριο συστατικό της LDL, σε σχέση με την A1 (ApoA1), που είναι το κύριο της HDL. Αυτή η αναλογία θα πρέπει να είναι σε άνδρες:1,44-2,26 και σε γυναίκες 1,38-2,78 
• ο αθηρογόνος δείκτης πλάσματος που είναι αναλογία των τριγλυκεριδίων προς την HDL με όριο το 2. Σε περιπτώσεις τιμών κοντά στο 4 είναι τα όρια για την συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής.

Σε περιπτώσεις κληρονομικού νοσήματος, μια ειδική μορφή χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης, η λιποπρωτεΐνη Α ή Lp(a) βρίσκεται σε περίσσεια στο σώμα και γι’ αυτό θεωρείται αρκετά επικίνδυνη καθώς ευνοεί τη δημιουργία θρόμβωσης και αθηροσκλήρωσης. Αυτές οι περιπτώσεις αφορούν στην οικογενή υπερχοληστερολαιμία όπου γίνεται προσπάθεια ρύθμισης με φαρμακευτική αγωγή, παρά το γεγονός ότι δεν καταλήγουν όλοι οι ασθενείς να παρουσιάσουν αθηροσκλήρωση. Στην οικογενή υπερχοληστερολαίμια το σώμα υπερπαράγει χοληστερόλη και τις λιποπρωτεΐνες που τη μεταφέρουν από το συκώτι στο αίμα.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν είναι τόσο απλό να πούμε αόριστα ότι όσο υψηλότερη είναι η HDL, τόσο το καλύτερο. Διότι, ορισμένες μελέτες δείχνουν πως ορισμένα συστατικά των λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας (HDL) μπορεί στην πραγματικότητα να αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για παράδειγμα, η HDL που περιέχει την πρωτεΐνη απολιποπρωτεΐνη C3 (apoC3) συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής προσβολής. 

Οι δείκτες που αλλάζουν τα δεδομένα

Όπως αναφέραμε, η εποχή που κοιτάζαμε μόνο την ολική χοληστερόλη έχει παρέλθει. Ακόμα κι αν η χοληστερόλη φανεί συνολικά σε υψηλά επίπεδα, έχουμε πιο καθαρή εικόνα μόνον αν εστιάσουμε σε άλλους πιο εξειδικευμένους δείκτες που μας λένε τι και πόσο “μπαίνει” και “βγαίνει” από το συκώτι: 

• Αθηρωματικός δείκτης: Ολική χοληστερόλη / HDL (επιθυμητό <5, παλιότερα <3.5) 

• Αθηρογόνος δείκτης πλάσματος: Τριγλυκερίδια / HDL (επιθυμητό <2, υψηλός κίνδυνος >4) 

• Τριγλυκερίδια: <150 ml/dL 

• Λόγος ApoB/ApoA1: Άνδρες 1,44-2,26, Γυναίκες 1,38-2,78 

• Λόγος LDL/HDL: Επιθυμητό <2.5, ανώτατο αποδεκτό όριο για άνδρες & γυναίκες <6

Τέλος να σημειώσουμε και την κατηγορία λιποπρωτεΐνών εκτός της HDL, δηλαδή όλες τις υπόλοιπες μορφές – δηλαδή LDL, VLDL, IDL, Lp(a) και υπολείμματα σωματιδίων που μεταφέρουν λίπος (χυλομικρά) -, που αποτελούν επίσης ένα σημαντικό δείκτη:

• Non-HDL χοληστερόλη: Επιθυμητό <130 mg/dL

Αυτοί οι δείκτες μας δίνουν πληροφορίες για το σύστημα μεταφοράς της χοληστερόλης – δηλαδή τι κρατάει τη χοληστερόλη στο ήπαρ έναντι αυτού που τη βγάζει στην κυκλοφορία του αίματος. Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι αυξήσεις των δεικτών (ΑpoB/ApoA1 και του LDL/HDL) κατά 1 μονάδα σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου κατά 33% σε σχέση με αυξήσεις των απόλυτων τιμών της ολικής χοληστερόλης ή των τριγλυκεριδίων και ομοίως αύξηση κατά 1 μονάδα της non-HDL οδηγεί σε αύξηση 5-7% εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Φλεγμονή και οξείδωση: Οι πραγματικοί ένοχοι πίσω από την καρδιαγγειακή νόσο

Η σύγχρονη έρευνα μετατοπίζει την εστίασή της από τους απλούς αριθμούς χοληστερόλης στους υποκείμενους μηχανισμούς που προκαλούν την αθηροσκλήρωση. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Circulation (2024) υπήρξε αρκετά αποκαλυπτική, αφού έδειξε ότι η φλεγμονή παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο με τη χοληστερόλη στην πρόβλεψη καρδιαγγειακών συμβάντων.

Η μελέτη εξέτασε ασθενείς που ήδη λάμβαναν στατίνες και είχαν φτάσει στα συνιστώμενα επίπεδα χοληστερόλης. Παρά τον έλεγχο της χοληστερόλης τους, ο υπολειπόμενος φλεγμονώδης κίνδυνος – που μετράται με την υψηλής ευαισθησίας C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (hsCRP) – παρέμενε ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για μελλοντικά καρδιαγγειακά συμβάντα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και όταν ελέγχουμε τη χοληστερόλη, η φλεγμονή συνεχίζει να αποτελεί σημαντική απειλή.

Η οξειδωμένη χοληστερόλη προκύπτει όταν οι ελεύθερες ρίζες αντιδρούν με την LDL χοληστερόλη. Αυτή η οξειδωμένη μορφή είναι ιδιαίτερα επιβλαβής επειδή προκαλεί έντονη φλεγμονώδη αντίδραση στα τοιχώματα των αρτηριών, οδηγώντας σε συσσώρευση πλάκας και αθηροσκλήρωση. Το σώμα μας διαθέτει φυσικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς άμυνας, αλλά όταν αυτοί υπερφορτώνονται, λόγω:

• κακής διατροφής
• καπνίσματος
• έλλειψης άσκησης
• στρες

τότε η οξειδωμένη LDL συσσωρεύεται και προκαλεί σοβαρές βλάβες.

Πώς αντιμετωπίζουμε τη χοληστερίνη με φυσικό τρόπο & διατροφή

Μπορούμε να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας να εξισορροπήσει τα επίπεδα της χοληστερόλης, με διατροφικές παρεμβάσεις, εφόσον δεν υπάρχει κάποιο υποκείμενο νόσημα που χρήζει άμεσης αγωγής, μέσα από δύο παρόμοιες προσεγγίσεις:

1. Την Κετογονική δίαιτα
2. Την Υποθερμιδική δίαιτα συνδυαστικά με τη Μεσογειακή διατροφή

Κετογονική – Keto διατροφή και πώς αυτή “ρίχνει” τη χοληστερόλη

Στην περίπτωση της κετογονικής, στόχος είναι να μπει το σώμα μας σε διαδικασία κέτωσης, δηλαδή να χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο λίπος για ενέργεια, έναντι της γλυκόζης, και γι’ αυτό αφαιρούμε από τη διατροφή τον υδατάνθρακα.

Υπάρχουν δύο βασικές τακτικές κετογονικής διατροφής:

1. Υψηλή σε λίπος: 80% λίπος, 15% πρωτεΐνη, 5% υδατάνθρακες
2. Υψηλή σε πρωτεΐνη: 75% πρωτεΐνη, 15% λίπος, 10% υδατάνθρακες

Και οι δύο έχουν παρόμοιο στόχο: να ωθήσουν τον οργανισμό να απελευθερώσει την κακή χοληστερόλη στην κυκλοφορία, δίνοντας το “σήμα” στα λιποκύτταρα να την “κάψουν” (μεταβολίσουν), μαζί με τα αποθηκευμένα τριγλυκερίδια, και να δώσουν έτσι ενέργεια στο σώμα. Αυτός είναι και ο λόγος που το πρώτο διάστημα κατά το οποίο ξεκινάμε μια κετογονική διατροφή, είναι πιθανό να παρατηρήσουμε μια αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα. Θα χρειαστεί ένα διάστημα 2-3 μηνών για να αρχίσει να εξισορροπείται το επίπεδο των λιπιδίων.

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη από το Lundquist Institute (Απρίλιος 2025) εξέτασε 100 μεταβολικά υγιή άτομα που ακολουθούσαν κετογονική δίαιτα και είχαν παρουσιάσει αρκετά υψηλά επίπεδα χοληστερόλης. Παρά τα υψηλά επίπεδα LDL, δεν βρέθηκε συσχέτιση με την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης.

Προφανώς η κετογονική περιλαμβάνει την κατανάλωση ζωικών τροφών και άρα κορεσμένου λίπους, κάτι που ακούγεται παράδοξο, αλλά δεν θα πρέπει να μας προβληματίζει. Στο βαθμό που η διατροφή εφαρμόζεται σωστά – δηλαδή παραμένει το σώμα σε κατάσταση κέτωσης, το λίπος που καταναλώνουμε θα μετατρέπεται σε κετοσωματίδια (κετόνες), τα οποία με τη σειρά τους θα χρησιμοποιηθούν ως “καύσιμο” (ενέργεια) από τους ιστούς, τους μύες κ.λπ., ενώ θα “καθαρίσει” και η περιοχή των σπλάχνων από το συσσωρευμένο λίπος.

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι η κετογονική διατροφή ευνοεί την αντιμετώπιση νευροψυχιατρικών θεμάτων (κατάθλιψη, επιληψία, αυτισμό, διπολική διαταραχή, ημικρανίες, άνοια κ.ά.), βοηθώντας στην ύφεση των συμπτωμάτων. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κετονοσώματα διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και 

• προσδίδουν περαιτέρω ενέργεια στον εγκέφαλο, 
• βελτιώνουν τη μιτοχονδριακή λειτουργία, 
• βοηθούν στη θρέψη και τη λειτουργία των νεύρων 
• και σταθεροποιούν τους νευροδιαβιβαστές. 

Η ενέργεια που παίρνει ο εγκέφαλος από τις κετόνες είναι πιο σταθερή και πιο καλής ποιότητας “καύσιμο” σε σχέση με τη γλυκόζη!

Η “δίαιτα” για τη χοληστερίνη: θερμίδες, τροφές, οδηγίες

Η άλλη προσέγγιση αντιμετώπισης της υψηλής χοληστερόλης μέσα από τη διατροφή αφορά στις πιο “κλασικές” συμβουλές, δηλαδή την προσοχή στην κατανάλωση του κορεσμένου λίπους. Πρόκειται ουσιαστικά για την υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφής και παραλλαγών της, ή αλλιώς διατροφή DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Οι βασικές οδηγίες έχουν ως εξής:

ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ DASH (Μεσογειακή)
Κόκκινο κρέας	1 φορά την εβδομάδα
Ψάρια (κυρίως λιπαρά)	2-3 φορές την εβδομάδα
Όσπρια	2 φορές την εβδομάδα
Αμυλώδεις υδατάνθρακες από λαχανικά	1 φορά την εβδομάδα
Λαχανικά και φρούτα (φρέσκα)	Καθημερινά
Υδατάνθρακες (Πατάτα, ρύζι, μακαρόνια)	1 φορά την εβδομάδα
Ελαιόλαδο	Ως κύρια πηγή λίπους
Ξηροί καρποί	Καθημερινά σε μικρές ποσότητες

Η Μεσογειακή διατροφή έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων κατά 23-44% μέσω πολλαπλών μηχανισμών που περιλαμβάνουν τη μείωση της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες. Ενδεικτικά ορισμένοι από αυτούς τους μηχανισμούς:

• Δέσμευση της χοληστερόλης στο έντερο από τις φυτικές ίνες (λαχανικά, φρούτα, όσπρια) και παρουσία φυτοστερολών
• Καλύτερη αποβολή των χολικών οξέων
• Καλύτερη σύνθεση λιπών: περισσότερα μονοακόρεστα αντί κορεσμένου λίπους, και Ω3
• Οι πολυφαινόλες & τα αντιοξειδωτικά των τροφών μειώνουν τη φλεγμονή
• Ο χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης των τροφών κρατά γενικά σταθερά το επίπεδο γλυκόζης στο αίμα, βελτιώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη 

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με την Μεσογειακή διατροφή μπαίνουμε στη διαδικασία να “καθαρίσουμε” το σώμα μας και να του δώσουμε μια καλή “συντήρηση”, ενώ με την κετογονική κάνουμε μια πιο άμεση παρέμβαση που ωστόσο είναι πιο βραχυπρόθεσμη-μεσοπρόθεσμη.

Σύγχρονη φαρμακευτική αντιμετώπιση: Πέρα από τις στατίνες

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Μέχρι πρότινος, οι γιατροί έδιναν – και δίνουν – στους νοσούντες κάποια στατίνη. Οι στατίνες (πχ. ατορβαστατίνη, ροσουβαστατίνη πραβαστατίνη κ.ά.) είναι ουσίες που εμποδίζουν ουσιαστικά την παραγωγή της χοληστερόλης στο συκώτι αναστέλλοντας τη δράση ενός ενζύμου που συμμετέχει σε αυτή την παραγωγή, το HMG-CoA. Έτσι το συκώτι “τραβά” τη χοληστερόλη που υπάρχει ήδη στο αίμα και έτσι μειώνεται η συγκέντρωσή της. Η αποτελεσματικότητα των στατινών εξαρτάται από επαρκή επίπεδα βιταμίνης D. Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D μειώνουν δραστικά την αποτελεσματικότητα των στατινών, ιδιαίτερα της ατορβαστατίνης.

Οι στατίνες χωρίζονται σε 2 βασικές κατηγορίες ανάλογα με τη δραστικότητά τους: μεγάλης ισχύος και μέτριας ισχύος. Στην πρώτη κατηγορία συνήθως χρησιμοποιούνται δόσεις 20-40 mg/dL και δίνονται στις περιπτώσεις οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας και σε ανθεκτικές περιπτώσεις υψηλών τιμών. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν η σιμβαστατίνη, πραβαστατίνη, λοβαστατίνη, φλουβαστατίνη και πιταβαστατίνη και εκεί χρησιμοποιούνται δόσεις 4-10mg.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το ένζυμο αυτό συμμετέχει στην παραγωγή της μεγαλύτερης ποσότητας χοληστερόλης του σώματος – έως και 2 γραμμάρια, δηλαδή αρκετά περισσότερη από όση παίρνουμε από τις τροφές (συνήθως δεν ξεπερνά τα 200-300mg).

Εφόσον η αγωγή με στατίνες δεν έχει αποτέλεσμα ή δεν μπορεί να δοθεί, οι γιατροί στρέφονται στην ουσία εζετιμίδη, η οποία εμποδίζει την απορρόφηση της χοληστερόλης από το λεπτό έντερο (άρα από τις τροφές) και άρα ωθεί το συκώτι να απορροφήσει περισσότερη από το αίμα.

Τέλος, μια τρίτη κατηγορία φαρμάκων – νεότερων – στοχεύουν στην αναστολή του ενζύμου PCSK9 (pro protein convertase subtilisin/Kexin type 9), το οποίο συντελεί στην καταστροφή υποδοχέων της κακής χοληστερόλης (LDL). Σε παλαιότερες εποχές, όταν η πρόσβαση των ανθρώπων στην τροφή δεν ήταν απρόσκοπτη και εξασφαλισμένη, τo ένζυμο αυτό αποτελούσε προστατευτικό παράγοντα επιτρέποντας στο λίπος θα παραμείνει για μεγαλύτερο διάστημα στην κυκλοφορία του αίματος και δίνοντας έτσι την απαραίτητη ενέργεια. Στη σημερινή εποχή, όμως, οι άνθρωποι έχουμε συνεχή πρόσβαση σε τροφή, η παραμονή της LDL και του λίπους που μεταφέρει για περισσότερο χρόνο στο αίμα συνδέεται περισσότερο με οξειδώσεις και σταδιακής εμφάνισης αθήρωσης. 

Με την αναστολή, λοιπόν, του PCSK9 διατηρούνται οι υποδοχείς που απορροφούν την LDL στο συκώτι και άρα αυτό θα “τραβήξει” περισσότερη από το αίμα. Αυτά τα νέας γενιάς φάρμακα αποτελούν βιολογικούς παράγοντες που δίνονται ενέσιμα 1-2 φορές το χρόνο. Για παράδειγμα το lepodisiran, ένα μικρό παρεμβαλλόμενο RNA (siRNA), έδειξε σημαντικά αποτελέσματα. Με την υψηλότερη δόση, τα επίπεδα Lp(a) μειώθηκαν κατά 94% και παρέμειναν χαμηλά για σχεδόν ένα χρόνο μετά από μία ένεση. 

Φυσικές προσεγγίσεις και συμπληρώματα

Πριν καταφύγουμε σε φαρμακευτική αγωγή, θα πρέπει να έχουμε κατά νου τη συνολική κατάσταση του οργανισμού μας και ιδιαίτερα την προστασία του από το οξειδωτικό στρες και τις φλεγμονές. Μέσα από φυσικά σκευάσματα και συμπληρώματα έχουμε τη δυνατότητα να ενισχύσουμε την αποτελεσματικότητα της όποιας διατροφής επιλέξουμε καθώς και την αποτελεσματικότητα της όποιας φαρμακευτικής αγωγής μάς συστήσει ο γιατρός μας. Μερικά παραδείγματα:

1. Βιταμίνη D: Απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα των στατινών
2. Φυτοστερόλες: Από μανιτάρια, κριθάρι, ρόδι – ανταγωνίζονται την απορρόφηση χοληστερόλης
3. Ίνες: Ιδιαίτερα οι αδιάλυτες από προϊόντα ολικής άλεσης-εμποδίζουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το λεπτό έντερο κι έτσι θα απορροφηθεί περισσότερο από την κυκλοφορία του αίματος
4. Αντιοξειδωτικά: Βιταμίνη C, CoQ10, πολυφαινόλες, βιταμίνη Ε
5. Ω-3 λιπαρά οξέα: Από λιπαρά ψάρια ή συμπληρώματα. Προφυλάσσουν από τις οξειδώσεις των τριγλυκεριδίων.
6. Στατίνες φυσικής προέλευσης: μαγιά κόκκινου ρυζιού (Monascus purpureus) ή ρίζα από ιαπωνικό πολύγωνο (Polygonum cuspidatum). Οι ουσίες που περιέχουν πλησιάζουν σε δραστικότητα τη φαρμακευτική σιμβαστατίνη
7. Μεθειονίνη: από αυγό, κοτόπουλο, μοσχάρι, μανιτάρια, ξηρούς καρπούς, φασόλια, κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο. Η μεθειονίνη είναι απαραίτητο αμινοξύ και αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να το πάρει από τη διατροφή του και δεν μπορεί να το παράγει μόνος του. Συμμετέχει στην σύνθεση της γλουταθειόνης, ένα βασικό ένζυμο που “καθαρίζει” το συκώτι.

Είναι ωφέλιμο επίσης να υιοθετήσουμε στοιχεία της Μεσογειακής διατροφής με έμφαση στο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα όσπρια και τους ξηρούς καρπούς. Να αυξήσουμε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά και περιορίζουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα που προάγουν τη φλεγμονή. Άσκηση μέτριας έντασης 2 ως 5 ώρες την εβδομάδα θα βοηθούσε επίσης σημαντικά, ενώ βεβαίως θα πρέπει να δώσουμε και βάση στον επαρκή ύπνο 7-9 ωρών κάθε βράδυ.

Το μέλλον της καρδιαγγειακής υγείας

Η επιστήμη της χοληστερόλης εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς.  Όπως είδαμε, οι παλιές απλουστευμένες αντιλήψεις που εστίαζαν μόνο στους αριθμούς της χοληστερόλης δίνουν  τη θέση τους σε μια πολύ πιο εκλεπτυσμένη προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη τη σύνθεση και λειτουργικότητα των λιποπρωτεϊνών, τον κρίσιμο ρόλο της φλεγμονής και της οξείδωσης, τις γενετικές προδιαθέσεις και την εξατομικευμένη ανταπόκριση σε διάφορες παρεμβάσεις.

Το κλειδί είναι να παραμείνουμε ενημερωμένοι, να είμαστε ανοιχτοί στις νέες εξελίξεις, αλλά και κριτικοί απέναντι σε υπερβολικές υποσχέσεις. Η υγεία μας είναι πολύτιμη για να την εμπιστευόμαστε σε μονοδιάστατες προσεγγίσεις. Η ισορροπία, η επιστημονική γνώση και η εξατομικευμένη φροντίδα είναι τα εργαλεία που θα μας οδηγήσουν σε καλύτερη υγεία και φυσικά… σε χαμηλή “χοληστερίνη”.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Houston Methodist Research Institute (2024). “Scientists make surprising discovery pinpointing when good cholesterol becomes harmful”. ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2024/12/241219152801.htm
   
2. Harvard T.H. Chan School of Public Health (2024). “Why ‘good’ cholesterol may not always be good”. https://hsph.harvard.edu/news/why-good-cholesterol-may-not-always-be-good/
   
3. Ridker PM, et al. (2024). “Inflammation and Cholesterol as Predictors of Cardiovascular Events Among Patients With Statin Intolerance”. Circulation, 149(1):28-35.
   
4. The Lundquist Institute (2025). “New research finds ketogenic diet-induced high cholesterol does not predict heart disease”. https://www.globenewswire.com/news-release/2025/04/07/3056972/0/en/New-research-from-The-Lundquist-Institute-finds-ketogenic-diet-induced-high-cholesterol-does-not-predict-heart-disease.html
   
5. Know your numbers. Cholesterol, Mayo Clinic Health System

https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/know-your-numbers-cholesterol

6. New guidelines, 2018: Cholesterol should be on everyone’s radar, beginning early in life – American Heart Association

https://www.heart.org/en/news/2018/11/10/new-guidelines-cholesterol-should-be-on-everyones-radar-beginning-early-in-life